ბრმა ზონა: ორმაგი სტანდარტები ჩვენს ურთიერთობებში

"უფრო ადვილია შექმნა თავისუფალი საზოგადოება, ვიდრე თავისუფალ ადამიანად იცხოვრო." - ერიხ ფრომი

პირადი აღიარება: სარკეში ჩახედვა

დარწმუნებული ვარ, თქვენც გქონიათ მომენტი, როცა საკუთარ თავს შეხედავთ თვალებში და მწარე, არასასიამოვნო სიმართლის აღიარება გიწევთ - თავად სცოდავთ იმაში, რისთვისაც სხვებს აკრიტიკებთ.

გულწრფელი ვიქნები, წლების განმავლობაში ვაკრიტიკებდი სოციალურ უსამართლობას, ავტორიტარულ ტენდენციებს, ცენზურას. ვაპროტესტებდი ორმაგ სტანდარტებს პოლიტიკაში, საზოგადოებაში, მედიაში. მერე კი ერთ დღეს საკუთარ თავს სარკეში ჩავხედე და თავს დაუნდობელი კითხვა დავუსვი: "შენს პირად ცხოვრებაში რამდენად იცავ იმ პრინციპებს, რომლებზეც ასე ხმამაღლა საუბრობ?"

პასუხი მწარე აღმოჩნდა. აღმოვაჩინე, რომ ადამიანებთან არა ერთხელ გამომიყენებია მანიპულაციის იგივე ტექნიკები, რომლებსაც ვგმობდი სხვებში. დუმილით ვსჯიდი ახლობლებს, როცა მათი ქცევა არ მომწონდა - ზუსტად ისე, როგორც ამას "სისტემა" აკეთებს. სხვისი ემოციები "ჭარბ რეაქციად" მიმაჩნდა, მაშინ როცა საკუთარი ემოციურობა გამართლებულად მეჩვენებოდა.

წლებია უკვე პიროვნული განვითარების სფეროში ვარ ჩაბმული. ჩემთვის ეს აღმოჩენა ერთდროულად მტკივნეულიც იყო და განმათავისუფლებელიც. ამ ბლოგ-პოსტების სერიით მინდა გაგიზიაროთ ჩემი მოგზაურობა ამ "ბრმა ზონებში" - ეს გაზიარების სურვილია და არა ჭკუის სწავლების. მიმიღეთ არა როგორც ვიღაც, ვინც უკვე იცის პასუხები, არამედ როგორც თანამგზავრი, რომელიც თქვენთან ერთად ეძებს გზას ავთენტურობისკენ. ავთენტურობა — ანუ ნამდვილობა, გულწრფელობა საკუთარი თავის მიმართ — არის მდგომარეობა, როდესაც ჩვენი ქცევა, სიტყვები და ღირებულებები ჰარმონიაშია. ეს არის უნარი, ვიყოთ ჩვენი თავი, ვაცნობიერებდეთ ჩვენს ძლიერ და სუსტ მხარეებს და ვიცხოვროთ ჩვენი ჭეშმარიტი ღირებულებების შესაბამისად. ხომ ბევრჯერ გიფიქრიათ (თუ არ გითქვავთ, გიფიქრიათ მაინც) - მინდა ისეთი მიმიღონ და ისეთი ვუყვარდე, როგორიც ვარ. ჩვენ ყველას გვაქვს მოთხოვნილება, ვიყოთ ავთენტურები.

ვინ ვართ შიგნით და გარეთ

ხშირად გვსმენია ფრაზა - "მე თავისუფლების მომხრე ვარ". ვაპროტესტებთ ცენზურას, ვგმობთ ავტორიტარულ რეჟიმებს, ვიცავთ გამოხატვის თავისუფლებას საჯარო სივრცეებში. მაგრამ რა ხდება მაშინ, როცა კარს მივიხურავთ და პირად სივრცეში ვბრუნდებით? რამდენად ვრჩებით ერთგული იმავე პრინციპების მიმართ ჩვენს ყოველდღიურ ურთიერთობებში?

აქ მინდა ვისაუბრო ჩვენს ცხოვრებაში ერთ-ერთ ყველაზე დელიკატურ და ხშირად შეუმჩნეველ ფენომენზე - ორმაგ სტანდარტებზე, რომლებსაც ვიყენებთ პირად ურთიერთობებში, მაშინ როცა საჯაროდ სულ სხვა ღირებულებებს ვიცავთ.

რა არის ორმაგი სტანდარტი?

ორმაგი სტანდარტი არის შეუსაბამობა ჩვენს გაცხადებულ ღირებულებებსა და რეალურ ქცევას შორის. ეს არის ფენომენი, როდესაც საჯაროდ ვგმობთ გარკვეულ ქცევებს, მაგრამ ვიყენებთ მათ პირად ცხოვრებაში. ან პირიქით - სხვებისგან მოვითხოვთ ისეთ ქცევებს, რომლებსაც თავად არ ვიცავთ.

მაგალითები:

• პოლიტიკურად ვაკრიტიკებთ ცენზურას, მაგრამ პირად ურთიერთობებში ვახშობთ კრიტიკას და განსხვავებულ აზრს

• ვაპროტესტებთ უსამართლობას საზოგადოებაში, მაგრამ ახლობლებს უსამართლოდ ვეპყრობით

• მოვითხოვთ გამჭვირვალობას ინსტიტუციებისგან, მაგრამ თავად ვმალავთ ინფორმაციას ახლობლებისგან

• ვგმობთ დუმილის კულტურას საჯარო სივრცეში, მაგრამ პირად წრეში დუმილს ვიყენებთ როგორც ძალაუფლების იარაღს.
  

ფსიქოლოგიური მექანიზმები ორმაგი სტანდარტების უკან

რატომ ვიქცევით ასე? რა ფსიქოლოგიური მექანიზმები უდევს საფუძვლად ამ ქცევას?

1. კოგნიტური დისონანსი

კოგნიტური დისონანსი არის ფსიქოლოგიური დისკომფორტი, რომელიც წარმოიქმნება, როდესაც ჩვენი ქცევა არ ემთხვევა ჩვენს რწმენებს. ამ დისკომფორტის შესამცირებლად, გონება იწყებს რაციონალიზაციას:

"ეს სხვა შემთხვევაა" "მე განსაკუთრებული მიზეზები მაქვს ასე მოქცევისთვის" "ჩემს ვითარებაში ეს გამართლებულია", "ჩემი სიტუაცია სრულიად განსხვავებულია"...

2. ბრმა ზონა: თვითაღქმის ხარვეზი

ჩვენ კარგად ვხედავთ სხვების ნაკლოვანებებს, მაგრამ ხშირად გვაქვს "ბრმა ზონა" საკუთარი ქცევის მიმართ. ფსიქოლოგიაში ამას "ფუნდამენტური ატრიბუციის შეცდომასაც" უწოდებენ - სხვების ქცევას ვხსნით მათი პიროვნული თვისებებით, ჩვენსას კი - გარემოებებით.

3. ძალაუფლების დინამიკა

ორმაგი სტანდარტები ხშირად ძალაუფლების განხორციელების ფორმაა. როცა ვაკონტროლებთ, რომელი ნორმები და წესები გამოიყენება და როდის, ვახორციელებთ ძალაუფლებას სხვებზე.

4. ეგოს დაცვის მექანიზმები

ორმაგი სტანდარტები გვეხმარება დავიცვათ საკუთარი ეგო და თვითშეფასება. მათი მეშვეობით:

• ვინარჩუნებთ დადებით თვითაღქმას

• თავს ვარიდებთ პასუხისმგებლობას

• ვიცავთ თავს კრიტიკისგან
  

  
  
  
  

5. კულტურული გავლენები

ზოგჯერ ორმაგი სტანდარტები კულტურულად ნასწავლი ქცევებია. საზოგადოებაში ჩვენ ვსწავლობთ, რომ გარკვეულ კონტექსტში დასაშვებია ის, რაც სხვა კონტექსტში მიუღებელია.

ტიპიური ორმაგი სტანდარტები პირად ურთიერთობებში

დუმილი როგორც იარაღი

საჯაროდ: "ყველას აქვს გამოხატვის უფლება." პირადად: დუმილით ვსჯით და ვახშობთ კომუნიკაციას, როცა რაღაც არ მოგვწონს.

ემოციების კონტროლი

საჯაროდ: "ადამიანებს აქვთ უფლება გამოხატონ თავიანთი გრძნობები." პირადად: "ძალიან ემოციური ხარ", "ნუ ტირი", "დამშვიდდი"

ინფორმაციის კონტროლი

საჯაროდ: "გამჭვირვალობა მნიშვნელოვანია." პირადად: ვმალავთ ინფორმაციას, ვიყენებთ მანიპულაციას, არ ვიძლევით სრულ სურათს.

მართლმსაჯულება ყოველგვარი პროცესის გარეშე

საჯაროდ: "ყველას აქვს სამართლიანი სასამართლოს უფლება." პირადად: ვადანაშაულებთ და ვსჯით ადამიანებს მათი მოსმენის გარეშე, უარს ვამბობთ მათ დაცვაზე.

როგორ ამოვიცნოთ ორმაგი სტანდარტები ჩვენს ქცევაში?

1. თვითრეფლექსია: დაუსვით საკუთარ თავს კითხვა - "მოვიწონებდი თუ არა ამ ქცევას სხვისგან?"

2. პერსპექტივის შეცვლა: წარმოიდგინეთ, რომ იგივე სიტუაციაში ხართ, მაგრამ სხვა როლში. როგორ იგრძნობდით თავს?

3. შეკითხვების დასმა: "რატომ ვფიქრობ, რომ ჩემთვის ეს დასაშვებია, მაგრამ სხვებისთვის არა?"

4. პრინციპების შემოწმება: "რამდენად შეესაბამება ჩემი ქცევა ჩემს გაცხადებულ ღირებულებებს?"

5. უკუკავშირის მიღება: გახსნილობა იმის მიმართ, თუ რას ამბობენ სხვები ჩვენს ქცევაზე.
   

როცა ორმაგ სტანდარტებს საკუთარ თავში ვპოულობთ: გზა წინ

ორმაგი სტანდარტების აღმოჩენა საკუთარ თავში შეიძლება იყოს მტკივნეული გამოცდილება. თუმცა, ამ აღმოჩენის შემდეგ ჩვენი რეაქცია განსაზღვრავს, იქნება ეს აღმოჩენა განმათავისუფლებელი თუ დამანგრეველი. აი, როგორ მოვიქცეთ, როცა ვაცნობიერებთ ჩვენს ორმაგ სტანდარტებს:

1. თავი აარიდეთ თვითგვემას

ეს იყო ყოველთვის პირველი რაც მერთვებოდა - საკუთარი თავის დაკნინება და გვემა: "რა ცუდი ადამიანი ვარ", "როგორ ვერ შევამჩნიე ეს აქამდე", "მე რა უფლება მაქვს ვინმეს რამე ვასწავლო".

ეს რეაქცია არაპროდუქტიულია. თვითგვემა არ გვეხმარება გავუმჯობესდეთ, პირიქით - ის გვაჩერებს შიშის, სირცხვილისა და დანაშაულის გრძნობის წრეში.

ნაცვლად ამისა:

• აღიარეთ, რომ არავინ არის სრულყოფილი და ყველამ შეიძლება გამოავლინოს ორმაგი სტანდარტები

• მიიღეთ ეს როგორც შეხსენება ჩვენი საერთო ადამიანური მოწყვლადობის შესახებ

• გადახედეთ ამას როგორც შესაძლებლობას ზრდისთვის, არა როგორც განაჩენს
  

2. გაზიარება: სიმართლის ძალა

ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ნაბიჯი, რომელიც შეგვიძლია გადავდგათ საკუთარი ორმაგი სტანდარტების აღმოჩენის შემდეგ, არის მათ შესახებ გულწრფელი საუბარი. ეს შეიძლება იყოს:

• საუბარი ახლობელ ადამიანთან, რომელსაც ენდობით

• ჯგუფური რეფლექსია მსგავსი ღირებულებების მქონე ადამიანებთან

• საჯარო გაზიარება, როგორც ამ ბლოგ-პოსტში

გაზიარება გვეხმარება:

• გავათავისუფლოთ საკუთარი თავი საიდუმლოების ტვირთისგან

• დავინახოთ, რომ სხვებსაც აქვთ მსგავსი გამოცდილებები

• შევქმნათ სივრცე კოლექტიური ზრდისთვის.
  

3. დაიცავით გამოხატვის უფლება: "თუ შენც სცოდავ, არ გაქვს უფლება..."

ხშირად, როცა ვლაპარაკობთ პრობლემებზე, რომლებშიც ჩვენც ვართ დამნაშავე, გვესმის: "რადგან შენც იგივეს აკეთებ, არ გაქვს უფლება ამაზე ისაუბრო". ეს კლასიკური ad hominem არგუმენტია (ლათინურიდან "პიროვნებაზე მიმართული") - ლოგიკური შეცდომა, როდესაც თავდასხმა ხდება არა არგუმენტზე, არამედ არგუმენტის წარმომდგენ პიროვნებაზე.

როგორ ვუპასუხოთ:

• აღიარეთ ჩვენი არასრულყოფილება: "დიახ, მეც მაქვს ეს პრობლემა, და სწორედ ამიტომ ვხედავ მის მნიშვნელობას"

• განასხვავეთ იდეები ადამიანებისგან: "საუბარია ქცევაზე, არა ჩემზე ან თქვენზე როგორც ადამიანებზე"

• განმარტეთ, რომ ზრდა მოითხოვს აღიარებას: "იმის აღიარება, რომ არასრულყოფილები ვართ, არის პირველი ნაბიჯი გაუმჯობესებისკენ"

• გახსოვდეთ, რომ ხშირად ჩვენი ყველაზე მძაფრი კრიტიკა მოდის იმ სფეროებიდან, სადაც პირადად გვიცდია ბრძოლა.

საგულისხმოა, რომ სწორედ ჩვენი გამოცდილება ორმაგ სტანდარტებთან შეიძლება იყოს ჩვენი ყველაზე ძლიერი ინსტრუმენტი მათ წინააღმდეგ საბრძოლველად. ჩვენი გამოცდილება გვაძლევს ავთენტურობას, ემპათიას და რეალურ გაგებას, რომელიც სხვაგვარად შეუძლებელი იქნებოდა.

4. კონკრეტული ქმედებები ცვლილებისთვის

ორმაგი სტანდარტების გაცნობიერება მხოლოდ პირველი ნაბიჯია. შემდეგია კონკრეტული ქმედებები:

• შეიმუშავეთ პერსონალური "ეთიკის კოდექსი" და რეგულარულად შეამოწმეთ, რამდენად იცავთ მას

• სთხოვეთ სანდო ადამიანებს, შეგახსენონ, როცა ორმაგ სტანდარტებს იყენებთ

• პრაქტიკაში ჩადეთ ის, რასაც ქადაგებთ - განსაკუთრებით მაშინ, როცა რთულია

• იყავით მადლიერი მათ მიმართ, ვინც გეხმარებათ ამ გზაზე, მათ შორის მათ მიმართ, ვინც გამოწვევის წინაშე გაყენებთ რატომ არის მნიშვნელოვანი ორმაგი სტანდარტების დაძლევა?
  

ორმაგი სტანდარტების გაცნობიერება და მათი დაძლევა რამდენიმე მიზეზით არის მნიშვნელოვანი:

1. შინაგანი სიმშვიდე: ორმაგი სტანდარტები შინაგან კონფლიქტს იწვევს. მათი აღმოფხვრა გვეხმარება ავთენტურობის შეგრძნების გაძლიერებაში.

2. უკეთესი ურთიერთობები: თანმიმდევრულობა აძლიერებს ნდობას, პატივისცემას და ინტიმურობას ურთიერთობებში.

3. პიროვნული ზრდა: საკუთარი ქცევის გაცნობიერება და პასუხისმგებლობის აღება პიროვნული ზრდის საფუძველია.

4. საზოგადოებრივი გავლენა: პირად სივრცეში ჩვენი ღირებულებების ერთგული დარჩენა აძლიერებს ჩვენს საზოგადოებრივ გავლენასაც.
   

დასკვნა: ავთენტურობის გზა

ორმაგი სტანდარტების დაძლევა არის გზა ავთენტურობისკენ - ნამდვილი თანხვედრისკენ ჩვენს სიტყვებსა და ქმედებებს შორის. ეს არის გამოწვევა, რომელიც მოითხოვს მუდმივ თვითრეფლექსიას, სიმამაცეს და პატიოსნებას საკუთარი თავის მიმართ.

მე ვაგრძელებ ამ მოგზაურობას. ყოველდღე ვცდილობ შევამჩნიო, როდის ვარ არათანმიმდევრული, როდის ვიყენებ სტანდარტებს, რომლებსაც სხვებს ვუწესებ, მაგრამ თავად არ ვიცავ. ზოგჯერ ვახერხებ, ზოგჯერ ვერა. მაგრამ ვსწავლობ, რომ ამ შეუსაბამობების დანახვა არა თვითგვემის, არამედ ზრდის საფუძველია.

მხოლოდ მაშინ, როცა ჩვენი საჯარო ღირებულებები აისახება ჩვენს პირად ცხოვრებაშიც, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ნამდვილად ვცხოვრობთ იმ პრინციპებით, რომლებსაც ვქადაგებთ.

"ადამიანები მზად არიან ებრძოლონ ტირანიას, გარდა იმ ტირანიისა, რომელსაც თავად ახორციელებენ." - კლოდი, AI